W powszechnej opinii ludzie młodzi – szczególnie ci zaliczani do tzw. pokolenia Z – żyją technologią: zapatrzeni w siebie i swoje smartfony nie wychodzą poza świat wirtualny. Chociaż na rynku pracy docenia się ich kompetencje technologiczne, przeważają stereotypy negatywne: że chcą szybkiej gratyfikacji, że unikają długoterminowego wysiłku, że potrzebują ciągłych pochwał, bo inaczej łatwo się zniechęcają, że są nielojalni wobec pracodawców, że nie szanują autorytetów, ale oczekują szybkiego awansu itd.
Planując badanie nad aspiracjami zawodowymi młodych ludzi, chcieliśmy uniknąć szufladkowania kogokolwiek do kategorii pokoleniowych i powielania powszechnych stereotypów. Dlatego postanowiliśmy zadać w ankiecie wyłącznie pytania otwarte i tym samym dać respondentom możliwość wyrażenia swoich myśli i oczekiwań własnymi słowami. Badanie zostało przeprowadzone na przełomie marca i kwietnia 2024 r. przez Fundację Think! w partnerstwie merytorycznym z Instytutem Psychologii Uniwersytetu Śląskiego oraz Fundacją Citi Handlowy im. L. Kronenberga, na próbie 1246 osób w wieku od 18 do 30 lat.
Badanie pokazało, że młodzi ludzie dążą do satysfakcji zawodowej, elastyczności i możliwości rozwoju. 19% respondentów stwierdziło, że ważna jest dla nich forma pracy – większość z nich chciałaby pracy zdalnej lub hybrydowej. Formułując oczekiwania co do przyszłego zatrudnienia, respondenci zwracali uwagę nie tylko na kwestie materialne, lecz także na rzeczy związane z jakością życia zawodowego i osobistego. Trzy czwarte odpowiadających wskazywało na rozmaite korzystne cechy pracy: poza dobrymi zarobkami (21%) i satysfakcją z pracy (20%), młodzi ludzie chcieliby się rozwijać (18%), pracować "na swoim" (11%), a także zajmować się swoimi pasjami (8%). Ważne dla nich są także takie kwestie jak stabilność zatrudnienia, możliwości awansu, atmosfera w pracy oraz równowaga między życiem prywatnym i zawodowym.
Jeśli chodzi o preferowane dziedziny pracy, dominują handel detaliczny, e-commerce i usługi dla ludności (21%), a także usługi w zakresie zdrowia i opieki medycznej (12%) oraz budownictwo i inżynieria (10%). Jest to zrozumiała odpowiedź na popyt i najpowszechniejsze potrzeby konsumentów.
Badanie ujawniło nieduże zmiany co do postaw przedsiębiorczych młodych ludzi w porównaniu z badaniem z października 2022 roku, kiedy bardziej bezpośrednio doświadczane były skutki pandemii COVID-19, wojny w Ukrainie, wprowadzenia „Polskiego Ładu” oraz wysokiej inflacji producenckiej (PPI) – zob. raport TUTAJ. Odsetek osób zamierzających pracować w przyszłości wyłącznie na własny rachunek (i odrzucających możliwość pracy „dla kogoś”) spadł z 37% do 31%, co nadal należy uznać za wysokie zainteresowanie przedsiębiorczością.
Wyniki badania pokazały, że na rynku pracy młodzi ludzie wykazują różnorodne aspiracje i oczekiwania zawodowe. Co dziesiąty respondent celuje w role kierownicze. 37% młodych ludzi preferuje niezależne formy zatrudnienia: 13% opisało swoją przyszłą pracę w charakterze freelancera, a 24% chciałoby prowadzić własną firmę.
Sukcesowi w biznesie – poza czynnikami ekonomicznymi, takimi jak dostęp do zasobów finansowych (17%) i znajomość rynku (17%) – sprzyja zdaniem respondentów dobry pomysł na biznes (15%) oraz szereg czynników osobistych: umiejętność zarządzania czasem i zasobami (11%), nastawienia na ciągłe dokształcanie się i adaptację do zmian rynkowych (12%), dyscyplina i wytrwałość (16%), zaangażowanie i poświęcenie (15%), innowacyjność i kreatywność (11%) oraz odwaga i akceptacja ryzyka (8%). Zauważmy, że takie spojrzenie młodych ludzi na działania, kompetencje i postawy sprzyjające sukcesowi w biznesie, przy ich jednoczesnym ambitnym, aktywnym i przedsiębiorczym podejściu do planowania własnej kariery, przeczy stereotypom, które na ich temat krążą.
Dr Artur Domurat – ekspert Fundacji Think! Psycholog i ekonomista, adiunkt w Instytucie Psychologii na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach