Wbrew powszechnej opinii, ludzie zakładają własne firmy nie tylko po to, by osiągnąć sukces finansowy i dużo zarabiać. Wśród przedsiębiorców są oczywiście przedsiębiorcy „z konieczności”: w niektórych zawodach i okolicznościach (np. brak odpowiednich ofert pracy w okolicy) miejsce pracy trzeba sobie stworzyć samemu.
Natomiast kiedy przedsiębiorczość jest wyborem, firmy zakładane się z różnych przyczyn, niekoniecznie dla pieniędzy. Jedni po prostu lubią styl życia przedsiębiorcy: własna firma jest dla nich źródłem niezależności, możliwości decydowania i zachowania równowagi między życiem prywatnym a pracą. Inni realizują swój świetny pomysł na biznes, poświęcając mu każdą wolną chwilę i rezygnując z wypoczynku. Ktoś może kontynuować tradycje rodzinne, a ktoś jeszcze inny zakłada firmę i cieszy się tym, że robi coś użytecznego, że firma się rozwija, zatrudnia coraz więcej pracowników, a jej produkty lub usługi są coraz bardziej rozpoznawane na rynku.
Jakie by nie były jednak powody czy cele prowadzenia biznesu, wszyscy przedsiębiorcy muszą zdobywać rynek dla usług i produktów, radzić sobie z kwestiami prawnymi i podatkowymi, dbać o finanse firmy, mieć odpowiednie know-how, zatrudniać ludzi z odpowiednią wiedzą i doświadczeniem.
Najważniejsze wyzwania młodych firm
Nie ulega wątpliwości, że przedsiębiorcy z natury rzeczy musza się mierzyć z różnego rodzaju trudnościami, koordynując działania w tak wielu obszarach. W warunkach kryzysu nasilenie różnych trudności zwykle wzrasta (dlatego właśnie mówimy, że są to sytuacje kryzysowe).
Kluczowymi celami w warunkach kryzysowych dla przedsiębiorców jest utrzymanie się na rynku i możliwość finansowania działalności firmy.
Nasze badania z udziałem właścicieli młodych firm, nie starszych niż pięć lat, pokazały, że najważniejszymi wyzwaniami stojącymi przed ich biznesami były: utrzymanie płynności finansowej (52% wskazań), utrzymanie dotychczasowych klientów i znajdowanie nowych (45%), utrzymanie wielkości sprzedaży i udziału w rynku (39%) oraz utrzymanie sieci kontaktów biznesowych (29%) – zob. wykresy poniżej.
Źródło: Domurat, Macko i Tyszka (2021).
Źródło: Domurat, Macko i Tyszka (2021).
Pomoc państwa versus biurokracja
Jeśli więc państwo jest gotowe łagodzić skutki kryzysu, to oczywiste jest, że przedsiębiorcy są gotowi z tej pomocy skorzystać. Bywa jednak dla nich wyzwaniem podołanie biurokracji i spełnienie zasad korzystania ze środków pomocowych oferowanych przez państwo (32%). Przedsiębiorcy powtarzają jak mantrę pragnienie, by łatwiej prowadziło się biznes pod względem prawno-administracyjnym – stąd też często oni wskazują zapotrzebowanie odnośnie do pomocy prawnej, księgowej i operacyjnej w składaniu wniosków.
Oczekiwania te nie są zaskakujące, gdyż nadmierna biurokratyzacja oraz zmienne i niespójne prawo są barierami wskazywanymi w licznych analizach przedsiębiorczości w Polsce, a ich uciążliwość jest szczególnie duża dla początkujących przedsiębiorców.
Oczekiwane formy pomocy
Żeby sobie radzić z trudnościami w prowadzeniu działalności biznesowej, przedsiębiorcy poszukują i oczekują różnego rodzaju pomocy. Jakim rodzajem pomocy są przede wszystkim zainteresowani w czasie pandemii? Nie jest zaskoczeniem, że przedsiębiorcy chcą przede wszystkim wsparcia finansowego. W swobodnych odpowiedziach na pytania otwarte wyrażali oni oczekiwania odnośnie do ułatwień w kwestiach finansowych: większego dostępu do dotacji i kredytów oraz możliwości elastycznego ich spłacania, zawieszenia lub obniżenia podatków dla firm i składek ZUS.
Do działań łagodzących skutki pandemii należą również zmiany dokonywane w zakresie cyfryzacji. Inwestycje w technologie i przeniesienie działalności do Internetu umożliwiły firmom utrzymanie działalności w warunkach lockdownu: dotarcie do klientów i odpowiedź na ich potrzeby, a w niektórych branżach zwiększenie efektywności i zmniejszenie kosztów. Wydawać by się mogło, że przedsiębiorcy oczekiwaliby wsparcia merytorycznego, szkoleń czy pomocy w opracowaniu strategii wprowadzania takich zmian. Uzyskane przez nas wyniki pokazały jednak, że za najważniejszą przeszkodę w cyfryzacji swoich firm badani przez nas respondenci uznawali zbyt wysokie koszty takich działań; mniejsze znaczenie miała specyfika działalności oraz brak odpowiedniej strategii w firmie.
Szkolenia i kursy
Jest oczywistym, że w okresie zawirowań takich jak pandemia warto mieć dostęp do bieżących informacji. Przedsiębiorcy potwierdzają, że wiedzą coś o istnieniu szkoleń on-line, a także o rozmaitych kursach i warsztatach stacjonarnych. Mówią, że w jakimś stopniu byliby zainteresowani różnego rodzaju szkoleniami i spotkaniami biznesowymi. Ale mogą to być tylko deklaracje. Gdy zapytać ich, czy sami byliby zainteresowani jakimiś formami szkolenia, to całkiem spora ich liczba nie wskazuje nic konkretnego i odpowiada „nie wiem”.
Źródło: Domurat, Macko i Tyszka (2021).
Podsumowanie
Podsumowując, trzeba więc stwierdzić: w okresie pandemii przedsiębiorcy chcą przede wszystkim pomocy w zakresie finansowania, tak aby w pierwszej kolejności utrzymać płynność finansową, a w drugiej – wprowadzić rozwiązania, które pozwolą być odpornym na kryzysy takie jak ten wywołany pandemią. Przedsiębiorcy są świadomi, że szeroko pojęta cyfryzacja jest sposobem na ten kryzys, ale wskazują, że największą przeszkodą wprowadzania zmian w tym zakresie są zbyt wysokie koszty. Ponadto zwrócili oni uwagę na to co „od zawsze” jest bolączką polskich przedsiębiorców, czyli na nadmierną biurokratyzację i liczne obciążenia administracyjno-prawne związane z prowadzeniem biznesu. Pomoc organizacji pozarządowych kojarzy im się głównie z różnymi formami szkoleń. Przyznają się do relatywnie słabej znajomości takich form wspierania przedsiębiorców jak „ułatwianie kontaktów z potencjalnymi inwestorami” czy „ułatwianie nawiązywania nowych kontaktów biznesowych”, ale byliby takimi formami pomocy zainteresowani.
Notki autorskie
dr Artur Domurat – jest psychologiem i ekonomistą, badaczem z Centrum Psychologii Ekonomicznej i Nauk Decyzji Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie. W swoich badaniach weryfikuje stereotypowe przekonania o przedsiębiorcach, m.in. o tym, że wyróżniają ich pewne specyficzne cechy, takie jak skłonność do ryzyka. Do jego szerszych zainteresowań naukowych należy badanie myślenia probabilistycznego, racjonalności i błędów poznawczych, którym ludzie ulegają podczas podejmowania decyzji.
dr Anna Macko – jest psychologiem, pracownikiem Katedry Psychologii Ekonomicznej i Centrum Psychologii Ekonomicznej i Nauk Decyzji Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie. Zajmuje się badaniem uwarunkowań ocen moralnych i decyzji z ekonomicznymi i moralnymi konsekwencjami, dotyczącymi głównie kwestii okazywania zaufania oraz motywacji do podejmowania działalności przedsiębiorczej.
prof. Tadeusz Tyszka – jest profesorem w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie i dyrektorem usytuowanego w tej szkole Centrum Psychologii Ekonomicznej i Badań Decyzji. Prekursor badań w zakresie psychologicznej teorii decyzji i psychologii ekonomicznej w Polsce, autor licznych książek i artykułów, m.in. monografii Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji (Gdańsk, 1998), Decyzje. Perspektywa psychologiczna i ekonomiczna (2010), oraz redaktor naukowy pracy zbiorowej Psychologia ekonomiczna (Gdańsk, 2004). Członek polskich i międzynarodowych towarzystw i organizacji naukowych.
Wykorzystane źródła
Domurat, A., Macko, A., Tyszka, T. (2021). Wpływ następstw pandemii COVID-19 na działalność sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Warszawa: Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Wiedzy Think!
Domurat, A. & Tyszka, T. (2017). Entrepreneurial activity. In: R. Ranyard (ed.) Economic Psychology. (s. 287-303). London: John Wiley & Sons.
Tyszka, T., Cieślik, J., Domurat, A., & Macko, A. (2011). Motivation, self-efficacy, and risk attitudes among entrepreneurs during transition to a market economy. Journal of Socio-Economics 40(2), 124-131.
