Przez wieki decyzyjność była domeną wąskiej grupy dobrze urodzonych i możnych. Obecnie jest niezbędna każdemu. Nigdy wcześniej tak liczna grupa ludzi nie miała tak wielkich możliwości wyboru. Nigdy wcześniej tak wiele nie zależało od nas samych.
Zarówno sfera publiczna, jak i rynek pilnie potrzebuje silnych osobowości, zdolnych do wieloaspektowego myślenia, do twórczego przekształcania środowiska, w jakim żyją, a przede wszystkim do podejmowania odważnych decyzji. Ewolucja życia społecznego idzie w stronę organizacji sieciowych, opartych na suwerenności tworzących je podmiotów. Oznacza to przeniesienie decyzyjności ze szczytów – na dół. Każdy pracownik staje się samozarządzającym mikroukładem. Powinien zatem dysponować wystarczającą wiedzą, by móc samodzielnie dokonywać racjonalnych wyborów, nie czekając na szczegółowe instrukcje z góry. Innowacyjne firmy coraz częściej zdają sobie z tego sprawę.
Biznes stanie się turkusowy
Nową kulturę organizacyjną (określaną mianem turkusowej) świetnie opisuje Frederic Laloux, w książce „Reinventing organisations” (polski tytuł: „Pracować inaczej”)1. Jej wyróżnikiem jest m.in.:
- model sieciowy (poziomy), którego podstawą są autonomiczne zespoły specjalistów, wzajemnie oddziałujące na siebie;
- facylitacja, gdzie rola lidera ograniczona jest do koordynatora zespołów i mediatora rozstrzygającego ewentualne konflikty;
- otwarcie na inicjatywy oddolne, wynikające z rozpoznania sytuacji przez osoby będące bezpośrednio w terenie;
- elastyczność w działaniu, mobilność, dynamiczne reagowanie na nową sytuację zamiast sztywnych, szczegółowych planów.
Tego rodzaju tendencje wymagają specyficznych predyspozycji. W związku z tym rośnie zapotrzebowanie na osoby wykazujące się samodzielnością, odpowiedzialnością, odwagą działania, potrafiące zarządzać sobą. O to jednak niełatwo…
Co ziemniak, to decyzja…
W jaki sposób bowiem możemy nauczyć się podejmowania decyzji? Odpowiedź jest banalna. Podobnie jak z innymi umiejętnościami – decyzyjności nie da się kształtować przez prelekcje i wykłady. Reguły gry najszybciej opanowujemy, kiedy w nią gramy. Podejmowania decyzji uczymy się przez podejmowanie decyzji. Dlatego od małego powinniśmy mieć do tego przestrzeń. W domu rodzinnym, szkole, uczelni, miejscu pracy.
Rozwijanie autentycznej decyzyjności nie jest możliwe w instytucji autorytarnej, postrzegającej nas jako biernych wykonawców poleceń. Nie jest możliwe, kiedy nie rozumiemy sensu i znaczenia naszych decyzji. Za pomocą jednokierunkowych rozporządzeń, procedur, programów można łatwo sterować nieskomplikowaną maszyną. Nie da się jednak tak zarządzać żywym, wciąż ewoluującym, rozwijającym się organizmem – zespołem świadomych siebie ludzi.
Jeśli poważnie myślimy o decyzyjności potrzebujemy do tego przestrzeni, miejsca dającego poczucie rzeczywistego sprawstwa i wpływu – na nas samych i wspólnoty, której jesteśmy częścią. Dlatego instytucje wokół nas muszą się zmieniać. Przetrwają te, które zrobią to odpowiednio szybko.
Gra w decyzyjność
Jakie kompetencje są szczególnie ważne w procesie podejmowania decyzji? Nie ulega wątpliwości, że fundamentalną rolę odgrywa świadomość siebie, umiejętność rozpoznania naszych potrzeb, ustalenia celów i dobrania adekwatnych strategii umożliwiających ich realizację. Używając metafory – każdy z nas jest dziś graczem. Ale gra jest realna i nazywa się życie. Jej celem jest osobista satysfakcja i wniesienie pozytywnych wartości w życie innych ludzi. To od nas zależy, w jakim kierunku będziemy zmierzać, co ze sobą weźmiemy w trasę, kogo dobierzemy za towarzyszy, jak wykorzystamy posiadane zasoby, jak poradzimy sobie z przeszkodami, jakie napotkamy. Im bardziej aktywna będzie nasza rola w tej grze, tym większa szansa, że uda nam się osiągnąć zakładane cele.
Ważne na drodze, którą zmierzamy jest poczucie własnej wartości, czyli autentyczna wiara we własne możliwości i kompetencje, szacunek i zaufanie do siebie.
Niezbędna jest zdolność podejmowania ryzyka, otwartość na zmianę, gotowość eksperymentowania, testowania nowych rozwiązań.
I wreszcie odwaga, do mierzenia się z konsekwencjami decyzji, które podejmujemy i siła, która pomoże nam podnieść się po błędach, jakie niewątpliwie zdarzy nam się popełnić.
W niejednoznacznej i wielowątkowej rzeczywistości, wymagającej przewidywania i szybkiego reagowania, umiejętność podejmowania decyzji staje się kluczową kompetencją. Im wcześniej zaczniemy ją kształtować – tym większa szansa na życiowy sukces.
Przeczytaj także:
1 Frederic Laloux, „PRACOWAĆ INACZEJ. Nowatorski model organizacji inspirowany kolejnym etapem rozwoju ludzkiej świadomości”, Wydawnictwo Studio EMKA, 2015
Notka o autorze:
Tomasz Tokarz – doktor nauk humanistycznych, wykładowca akademicki, trener kompetencji społecznych, coach, mediator. Koordynator merytoryczny w NAVIGO – Centrum Innowacyjnej Edukacji. Nauczyciel w kilku alternatywnych szkołach. Prowadzi szkolenia z obszaru motywacji, komunikacji interpersonalnej, negocjacji, zarządzania konfliktem. W pracy z młodymi ludźmi kładzie nacisk na rozwój kreatywności i przedsiębiorczości, uznając te kompetencja za kluczowe w świecie przyszłości. Jego pasją jest pisanie o nowoczesnej edukacji i rozwoju osobistym.
